طبق پرسشنامه اين آمارگيري، درآمدهاي غيرشغلي در اين دسته‌ها جا مي‌گيرند: حقوق بازنشستگي و مانند آن، درآمد حاصل از اجاره، درآمد حاصل از حساب پس‌انداز و سهام و مانند آنها، انواع كمك‌هاي دريافتي از سازمان‌هاي خيريه، درآمد حاصل از فروش مصنوعات ساخته‌شده در خانه، دريافتي‌هاي انتقالي از ساير خانوارها و نهايتا يارانه نقدي. بنابراين بخش قابل توجهي از درآمد خانوارها از شاغلان به دست نمي‌آيد. براساس اطلاعات ارايه شده توسط مركز آمار، بُعد خانوارهاي شهري ۳٫۲۳ نفر است. يعني طي سال گذشته تعداد افراد هر خانوار به‌طور متوسط ۳٫۲۳ نفر بوده است. در اين ميان، به‌طور متوسط ۱٫۹۷ نفر در هر خانوار داراي درآمد محسوب شده است. با اين حال، ۰٫۸۹ نفر در هر خانوار شاغل است. يعني كمتر از يك نفر از هر خانوار ايراني به طور متوسط شاغل محسوب مي‌شود. حدود ۳۰درصد از خانوارهاي ايراني هيچ فرد شاغلي ندارند. البته بخشي از اين خانوارها شامل بازنشستگان هستند كه طبيعتا در حال حاضر ديگر شاغل نيستند. اما نكته‌اي كه وجود دارد، اين است كه بخش قابل‌توجهي از سرپرستان خانوار در سن كار هم شاغل نيستند. اين موضوع يكي از ريشه‌هاي ايجاد فقر است. همان‌طور كه نمودار زير نشان مي‌دهد، بيش از ۵۰درصد خانوارهاي دهك اول هزينه‌اي، يعني ۱۰درصد جمعيت ايران با كمترين سطح رفاه، فرد شاغلي ندارند. البته اين موضوع مي‌تواند خبر از علّيتي دوطرفه بدهد، به‌طوري كه هم پيدا نكردن شغل و ظرفيت پايين اقتصاد در جذب نيروي كار منجر به گسترش فقر و ضعف رفاه خانوارها مي‌شود و هم اينكه خانوارهاي فقير به واسطه اينكه نمي‌توانند سرمايه انساني كافي جهت جذب در بازار كار انباشت كنند، سخت‌تر مي‌توانند شغلي پيدا كنند. نكته ديگر به توانايي خانوارها در محافظت خود در مقابل تورم برمي‌گردد. براي خانوارهاي دهك‌هاي با درآمد بالاتر، سهم درآمد ناشي از دارايي‌ها (مثل اجاره) بيشتر است. بنابراين آنها امكان بيشتري براي افزايش درآمد همگام با تورم دارند. اما در دهك‌هاي پايين‌تر درآمدها بيشتر از نوع درآمد ثابت (مانند دستمزد و حقوق بازنشستگي) هستند و با تورم، ارزش واقعي‌شان كاهش مي‌يابد.
خانوارها چه چيزي مي‌خرند؟
از طرف ديگر، نگاهي مقايسه‌اي به درصد خانوارهاي استفاده‌كننده از لوازم عمده زندگي در مناطق شهري و روستايي طي دو سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نشان از اين دارد طي اين يك سال سطح برخورداري خانوارهاي روستايي براي تهيه اين كالا كاهش يافته است. به‌طور مثال، درصد استفاده از خودرو در خانوارهاي شهري در سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۵۳٫۹درصد بوده، اما سال گذشته به ۵۳٫۷درصد كاهش پيدا كرده است. در خانوارهاي روستايي، اين وضعيت بهتر است و ميزان استفاده از خودروي شخصي از ۳۵٫۹درصد در سال ۱۴۰۰ به ۳۷٫۱درصد در سال ۱۴۰۱ كاهش پيدا كرده. ضمن اينكه افزايش قيمت لوازم خانگي نيز تاثير نامطلوبي بر استفاده خانوارها گذاشته است. در سال گذشته از ميان دوازده كالاي عمده زندگي، تنها «اجاق گاز» و «تلويزيون رنگي» مورد استفاده بيش از ۹۰درصد روستانشينان بوده و باقي اقلام توسط درصد كمتري از خانوارهاي روستايي مورد استفاده قرار گرفته است. در سال ۱۴۰۰ معادل ۹۷٫۸درصد از روستاييان از «اجاق گاز» استفاده مي‌كردند درحالي كه اين رقم در سال گذشته به ۹۸٫۵درصد افزايش يافته است. درصد خانوارهاي استفاده‌كننده از «تلويزيون رنگي» نيز از ۹۳٫۶درصد در سال ۱۴۰۰ به ۹۵٫۱درصد در سال ۱۴۰۱ رسيده است. در سال ۱۴۰۱، از هر ۱۰۰ خانوار روستايي حدودا
۵۹ خانوار از «ماشين لباسشويي» استفاده مي‌كردند درحالي كه اين رقم براي سال ۱۴۰۰ معادل
۶۰ خانوار از ۱۰۰ خانوار بوده است. در مقابل، «ماشين ظرفشويي» و «مايكروويو و فرهاي هالوژن‌دار» كالاهايي بودند كه كمتر از ۳درصد خانوارهاي روستايي در سال ۱۴۰۱ از آنها استفاده مي‌كردند. بيشترين كاهش مصرف نيز در «موتوسيكلت» مشاهده شده كه نشان مي‌دهد در سال گذشته درصد خانوارهاي روستايي استفاده‌كننده از «موتوسيكلت» ۱٫۲ واحد درصد كمتر از سال ۱۴۰۰ است.با اينكه از سال ۱۴۰۰ تا سال ۱۴۰۱ درصد روستانشينان استفاده‌كننده از «يخچال فريزر»
۰٫۴ واحد درصد افزايش يافته است اما همچنان كمتر از ۵۶درصد از خانوارهاي روستايي در سال گذشته مصرف‌كننده اين كالا بوده‌اند. آمارها نشان مي‌دهد كه درصد روستاييان استفاده‌كننده از «يخچال» نيز از ۴۶٫۱درصد به ۴۶٫۴درصد در سال ۱۴۰۱ رسيده است.
خبري از تفريح نيست
تركيب انواع هزينه‌هاي غيرخوراكي يك خانوار شهري در سال گذشته نيز نشان مي‌دهد كه شهرنشينان كمترين ميزان هزينه‌ها را براي بخش تفريح و سرگرمي و خدمات فرهنگي اختصاص داده‌اند. درحالي كه بيش از ۵۲درصد هزينه‌هاي يك خانوار شهري با مسكن، سوخت و روشنايي عملا بلعيده مي‌شود؛ بخش حمل و نقل و ارتباطات ۱۱٫۶درصد، بخش بهداشت و درمان ۱۲٫۵درصد و بخش كالاهاي متفرقه ۱۱٫۲درصد از هزينه را براي يك خانوار شهري به خود اختصاص مي‌دهد. بنابراين در بخش تفريحات و سرگرمي و خدمات فرهنگي ۲٫۲درصد هزينه شده است. براي خانوار روستايي اين عدد حتي تقريبا نصف شده و به ۱٫۳درصد از انواع هزينه‌هاي سالانه رسيده است. درحالي كه هزينه خوراكي خانوار روستايي ۴۱٫۷درصد و هزينه غيرخوراكي آنها ۵۸٫۲درصد از درآمدها را بلعيده است.
منبع: اعتماد