شرکت‌های چینی حریف بایدن می‌شوند؟

وقتی «تاکرو کاتو»، رئیس بخش خودروهای الکتریکی تویوتا در سال ۲۰۱۸ به چین رفت، از چیزی که دید شوکه شد. او ماه نوامبر در مصاحبه با خبرنامه شرکت «تویوتا تایمز» گفت: «برای اولین بار حس کردم چین در ساخت قطعات این خودروها رقیب ما شده. در حالی که به تجهیزات فوق پیشرفته‌‌‌شان که هرگز در ژاپن ندیده بودم نگاه می‌‌‌کردم دچار حس بحران شدم. با خودم گفتم به دردسر افتادیم.»

نگرانی او بجا بود. طبق داده‌‌‌ها، چین پارسال با پیشی گرفتن از ژاپن به بزرگ‌ترین صادرکننده خودرو در جهان تبدیل شده. از سال ۲۰۲۰، صادرات خودروهای چینی تقریبا پنج برابر شده و سال گذشته به حدودا پنج میلیون رسیده است. در هفته‌‌‌های پایانی سال ۲۰۲۳، نام یک خودروسازی چینی به تیتر خبرها آمد: «بی‌‌‌وای‌‌‌دی از تسلا جلو زد.» طبق گزارش‌‌‌ها، این شرکت در سه ماه آخر سال ۲۰۲۳، بیش از ۵۲۶‌هزار خودروی کاملا الکتریکی فروخته در حالی که فروش تسلا در همین بازه زمانی، ۴۸۵‌هزار واحد بوده است. این یک هشدار به خودروسازان جهان است. بی‌‌‌وای‌‌‌دی بزرگ‌ترین تولیدکننده خودروهای الکتریکی چین است و بیشتر فروشش نیز در بازار داخلی‌‌‌ است. این گروه، یکی از چند سازنده خودروهای الکتریکی در چین است که چشم‌‌‌اندازش را به آن سوی آب‌‌‌ها معطوف کرده.

خودروسازان چینی، از شرکت‌های سهامی عام بی‌‌‌وای‌‌‌دی و نیو و اکسپنگ گرفته تا شرکت دولتی چری، قصد دارند با احداث کارخانه در کشورهایی مثل مجارستان و مکزیک به بازار غرب وارد شوند و خودروهای الکتریکی ارزان‌‌‌تر به غربی‌‌‌ها عرضه کنند تا از این طریق، سلطه جهانی خود را تضمین کرده و قدیمی‌‌‌های صنعت خودرو مثل جنرال موتورز و فورد و فولکس را به چالش بکشند. «مایکل دان» که تخصصش، تحقیق و ارائه مشاوره در رابطه با بازار خودروهای چینی ا‌‌‌ست می‌‌‌گوید: «هیچ‌کس نمی‌تواند در زمینه قیمت با بی‌‌‌وای‌‌‌دی رقابت کند. تمام! هیات‌مدیره‌‌‌ها در آمریکا و اروپا و کره و ژاپن شوکه شده‌‌‌اند.»

از سوی دیگر محدودسازی واردات ارزان می‌تواند مانع توسعه بازار خودروهای الکتریکی شود، آن هم درست زمانی که اروپا سعی دارد انتشار سوخت‌‌‌های فسیلی را محدود و تا سال ۲۰۳۰، تولید خودروهای احتراقی را به کلی ممنوع کند. سه‌چهارم خودروهای صادراتی از چین، بنزینی یا دیزلی هستند؛ اما آنچه خودروسازان جهان را نگران کرده، ظهور و گسترش خودروهای الکتریکی ارزان چینی ا‌‌‌ست. این موج باعث شده دولت‌‌‌های محافظه‌‌‌کار و حامیان تولیدات داخلی به فکر محدودسازی تجارت با چین بیفتند. برخی از آنها معتقدند که پکن با استفاده از سوبسیدهای دولتی هنگفت، قیمت‌ها را به شکلی غیرواقعی پایین آورده. اتحادیه اروپا تحقیقاتی را درباره چین آغاز کرده که ممکن است به افزایش تعرفه واردات چینی منجر شود.

در آمریکا، نسبت فروش خودروهای الکتریکی به کل فروش خودرو، بسیار کمتر از اروپاست. حامیان تولید داخلی از دولت بایدن خواسته‌‌‌اند که هجوم خودروسازان چینی را جدی بگیرد. در گذشته، دیده‌‌‌ایم که سیل واردات چینی به آمریکا چه ضربه‌‌‌ای به برخی از صنایع داخلی آمریکایی از جمله صفحات خورشیدی و فولاد وارد کرده و حالا شاهد تکرار این الگو در حوزه باتری‌‌‌های خودروهای الکتریکی هستیم. اما کارشناسان معتقدند حتی اگر با اعمال تعرفه، دیواری دور مرزهای چین کشیده شود و فروش این خودروها محدود به داخل شود، خودروسازان چینی باز هم می‌توانند در زمینه قیمت با آمریکا و اروپا رقابت کنند و مشتریان چینی را به خود جذب کنند.

یکی از مزایای هزینه‌‌‌ای خودروهای بی‌‌‌وای‌‌‌دی که به اعتراف رهبران این حوزه، بزرگ‌ترین تهدید به شمار می‌رود، تخصص این شرکت در تولید باتری‌‌‌های لیتیومی ا‌‌‌ست که گران‌‌‌ترین قطعه خودروهای الکتریکی هستند. گروه بی‌‌‌وای‌‌‌دی که در دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰، سازنده باتری‌‌‌های موبایل بود حالا تکامل پیدا کرده و به پرچمدار صنعت باتری‌‌‌های لیتیومی تبدیل شده است.

باتری‌‌‌های بی‌‌‌وای‌‌‌دی، کم‌‌‌هزینه‌‌‌ترین باتری‌‌‌های جهانند و در عین حال، بالاترین چگالی انرژی را دارند که موجب عملکرد بهتر خودرو می‌شود. جالب اینجاست که تویوتا باتری‌هایش را از این شرکت خریداری می‌کند. همین باعث شده بی‌‌‌وای‌‌‌دی بتواند رقبای غربی خود را شکست دهد. ارزان‌‌‌ترین خودرو بی‌وای‌‌‌دی، «اتو ۳» است که قیمتش در اروپا از مدل مشابه تسلا، ۵‌هزار دلار کمتر است. کارخانه‌‌‌های خودروسازی داخل چین، به انداز کافی ظرفیت استفاده‌نشده دارند که بتوانند به بازارهای آن سوی آب‌‌‌ها نفوذ کنند. بی‌‌‌وای‌‌‌دی پارسال نزدیک به ۲۵۰‌هزار خودرو صادر کرده است. مدیرانش معتقدند که فروش این شرکت طی سال‌های آینده، حتی بدون بازار اروپا و آمریکا، به طرز چشمگیری افزایش خواهد یافت. مایکل دان می‌‌‌گوید: «در حال حاضر، تولید و خرید خودروهای الکتریکی در چین از مجموع سایر نقاط دنیا بیشتر است. خودروسازان چینی آن‌قدر ظرفیت دارند که بتوانند ۷۵‌درصد تقاضای جهانی را تامین کنند. این خواب را از چشمان خودروسازان غربی ربوده و طبیعی هم هست.»

ماه پیش، بی‌‌‌وای‌‌‌دی اعلام کرد که به زودی یک کارخانه درخشان در «قلب اروپا»، مجارستان راه‌‌‌اندازی خواهد کرد تا چشم‌‌‌انداز جاه‌‌‌طلبانه‌‌‌اش را گسترش دهد؛ اما به دست آوردن جایگاه در بازار ۱.۵ تریلیون دلاری خودروی آمریکا به راحتی اروپا نیست. از سوی دیگر، چینی‌‌‌ها می‌‌‌دانند که نشستن در خانه، گزینه‌‌‌شان نیست. آنها مجبورند به آمریکای شمالی ورود کنند. باید راهش را پیدا کنند. یکی از راه‌‌‌ها، جا باز کردن در آمریکای جنوبی است و کجا بهتر از مکزیک؟ مکزیک می‌تواند سکویی برای دستیابی به بازار آمریکا باشد. به‌علاوه، واردات خودروهای چینی به مکزیک (هم الکتریکی و هم احتراقی) در هشت ماه گذشته حدود ۶۳‌درصد افزایش داشته است.

طبق گزارش فایننشال تایمز، همین حالا بی‌‌‌وای‌‌‌دی، ام‌‌‌جی و چری در حال ارزیابی بازار مکزیک هستند تا کارخانه‌‌‌های جدید احداث کرده و بتوانند از طریق آنها، بازار ایالات متحده و سایر کشورهای آمریکا را هدف بگیرند. مشکل اینجاست که خودروسازان چینی برای ورود به آمریکا، نسبت به رقبای کره‌‌‌ای و ژاپنی و اروپایی خود شانس کمتری دارند. علتش، سیاست‌های بایدن است. او قصد دارد میلیاردها دلار سوبسید به تولیدکنندگان خودروهای الکتریکی غیرچینی اختصاص دهد و مثل اروپا، تعرفه واردات خودروهای چینی را افزایش دهد. از سوی دیگر، مشتریان آمریکایی در خرید محصولات چینی احتیاط می‌کنند.

با این حال، کارشناسان فکر می‌کنند شرکت‌هایی مثل بی‌‌‌وای‌‌‌دی یک روز بالاخره به بازار آمریکا نفوذ خواهند کرد، حتی با وجود این موانع. دان می‌‌‌گوید امسال، قیمت یک ماشین صفر در آمریکا حدود ۴۸‌هزار دلار است. حالا یک ماشین چینی ۲۰‌هزار تایی را تصور کنید! تعرفه نهایتا قیمتش را تا ۲۶‌هزار دلار بالا می‌‌‌برد. ماشین چینی همچنان از محصول مشابه آمریکایی‌‌‌اش ارزان‌‌‌تر تمام می‌شود؛ اما برخی دیگر معتقدند که مزیت هزینه، یک عامل قطعی نیست. وقتی شرکتی مثل بی‌‌‌وای‌‌‌دی شروع به تولید در خارج از چین می‌کند، از آن میزان حمایت دولتی‌‌‌ای که در داخل دارد برخوردار نخواهد بود. سوبسیدها از مالیات انرژی، دولتی و محلی تامین می‌‌‌شوند و انتقالشان به این راحتی‌‌‌ها نیست. مثال‌‌‌های کمی از تولید چین در کشورهای خارجی وجود دارد.

در کشورهایی که در زمینه خودروسازی، رقابتی هستند، مثل مکزیک، چینی‌‌‌ها با رقبایی روبه‌رو می‌‌‌شوند که شکستشان بدون سوبسید، سخت خواهد بود. بایدن به مکزیک بابت موج قریب‌‌‌الوقوع خودروهای چینی هشدار داده است. نمایندگان کنگره هم در نامه‌‌‌ای، از اینکه مبادا شرکت‌های چینی از مکزیک به عنوان «در پشتی» به بازار آمریکا استفاده کنند، ابراز نگرانی کرده‌‌‌اند. خودروسازان چینی اما، اقدامات آمریکا و اروپا را محافظه‌‌‌کاری نامیده و با یادآوری «دهه‌‌‌ها سودآوری خودروسازان غربی از قِبل فروش به بازار بزرگ چین»، خواهان «رفتار منصفانه» آنها شده‌‌‌اند. خودروسازان چینی به دنبال کسب عنوان «جهانی» هستند تا بتوانند تردیدهای مشتریان غربی نسبت به محصولات چینی را رفع کنند. «ویلیام لی»، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت خودروسازی الکتریکی «نیو» در شانگهای می‌‌‌گوید: «ما از زمان تاسیس شرکت تا به امروز، امیدوار بوده‌‌‌ایم که به یک استارت‌آپ جهانی تبدیل شویم. مشکلی که ما در حال رفع آنیم، مشکلی ا‌‌‌ست که کل دنیا با آن مواجهند.»

«کوری کامبز»، معاون مدیر شرکت مشاوره «تریویوم چاینا» در پکن می‌‌‌گوید: «سیاستگذاران غربی که به دنبال منع چین از ورود به زنجیره تامین تکنولوژی‌‌‌های پاک هستند باید تاثیر این سیاست را بر آب و هوا و اهداف «کربن‌‌‌صفر» خود در نظر داشته باشند.» او در پایان می‌گوید: «داریم به سرعت به لحظه پیروزی یا نابودی نزدیک می‌‌‌شویم. برایم سوال است که آیا سیاستگذارها همه جوانب این بده‌‌‌بستان را ‌سنجیده‌‌‌اند یا خیر.»